Θεόκριτος
Εἰδύλλια
[Όλα τα παραπάνω ειδύλλια σε μορφή Word]
Ο σημαντικότερος Έλληνας ποιητής της Ελληνιστικής εποχής και αρχηγέτης νέου είδους ποίησης που ονομάστηκε βουκολική και σημείωσε ισχυρή επίδραση μέχρι και τους νεώτερους χρόνους. Οι μαρτυρίες για τη ζωή του είναι πολύ πενιχρές. Πάντως όμως τα χρόνια της ζωής του συμπίπτουν με τους χρόνους της ακμής της Αλεξανδρεωτικής ποίησης. Τα σχόλια στο τέταρτο “Ειδύλλιον” παρέχουν την πληροφορία, ότι η ακμή του συμπίπτει με την 124ην Ολυμπιάδα (284 - 280 π.Χ.). Επομένως γεννήθηκε κατά το 304 π.Χ. Περί της καταγωγής του γίνεται λόγος σε επίγραμμα (Παλάτ Ανθολ. IX 634), το οποίο είχε προταχθεί στην έκδοση των έργων του Θεόκριτου, που είχε γίνει από τον Θέωνα τον γιο του Αρτεμίδωρου, κατά το 25 π.Χ. Σ' αυτό παριστάνεται να μιλά ο Θεόκριτος και να λέει ότι δεν είναι ο εκ Χίου Θεόκριτος (ο οποίος ήκμασε κατά τον δ' π.Χ. αιώνα), αλλά “εἷς ἀπὸ τῶν πολλῶν Συρακοσίων, υἱὸς τοῦ Πραξαγόρα καὶ τῆς Φιλίνης". Το επίγραμμα δεν προέρχεται από τον Θεόκριτο, το περιεχόμενο του όμως τυχαίνει νάναι αξιόπιστο. Επειδή στο υπ' αριθ. VII “Ειδύλλιον”, ο Θεόκριτος βάζει τον εαυτόν με το όνομα Σιμιχίδας, πλάστηκε η παράδοση, ότι ο πατέρας του ονομάζονταν Σίμιχος. Αυτή η παράδοση τυγχάνει όλως αναξιόπιστος. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι, επειδή τα ονόματα των γονιών του απαντούν και στη διάλεκτο της Κω, η οικογένεια του είλκε την καταγωγή της από εκεί και είχε έλθει στις Συρακούσες μετά από τη μετάκληση νέων κατοίκων από τον Τιμολέοντα. Απ' αυτό εξηγείται, γιατί ο Θεόκριτος, όταν εγκατέλειψε την Δυτική Ελλάδα για να μεταβεί στην Αίγυπτο στάθμευσε για λίγο στην Κω. |
Τα πρώτα χρόνια
της ζωής του τα πέρασε ο Θεόκριτος στις
Συρακούσες. Από νωρίς είχε επιδοθεί στην
ποίηση. Από υπ' αριθ. XVI “Ειδύλλιο” που
απευθύνεται στον τύραννο των Συρακουσών
Ιέρωνα, συνάγεται, ότι ο Θεόκριτος βρισκόταν
κατά το 275 π.Χ. στις Συρακούσες και ότι είχε
ήδη γράψει εκτός από το ρηθέν Ειδύλλιο
και άλλα ποιήματα και το επίγραμμα υπ' αριθ.
VIII “εις τον Επίχαρμον” σε δωρική διάλεκτο.
Ο Ιέρων (270 - 216 π.Χ.) μπλεγμένος τότε σε πολλές
δυσχέρειες δεν ανταποκρίθηκε προς την
προς αυτόν ποιητική έκκληση του ποιητή
και γι' αυτό αυτός αποφάσισε να τεθεί υπό
την προστασία των βασιλέων της Αιγύπτου
Πτολεμαίου του Φιλάδελφου (285 - 246 π.Χ.) και
της Αρσινόης. Πριν όμως έλθει στην Αλεξάνδρεια,
έμεινε για λίγο στη νήσο Κω, απ' όπου λέει
η παράδοση κατάγονταν οι γονείς του. Στην
Κω ήρθε σε επικοινωνία με κύκλο ποιητών
για τους οποίους κάνει ο Θεόκριτος λόγο
στο υπ' αριθ. VII ειδύλλιο, που επιγράφεται
"Θαλύσια". Είναι όμως δύσκολο να εξακριβώσουμε
τα πραγματικά πρόσωπα που κρύβονται κάτω
από τα ψευδώνυμα, τα οποία χρησιμοποιεί
ο ποιητής σ' αυτό το ειδύλλιο. Ο Θεόκριτος
καλύπτει τον εαυτόν του κάτω απ' το ψευδώνυμο
Σιμιχίδας, με το ψευδώνυμο Λυκίδας υπολανθάνει
ο ποιητής Δωσιάδης, και υπό το Σικελίδας
ο ποιητής Ασκληπιάδης. Ο αρχαίος βιογράφος
του Θεόκριτου γράφει “ἀκουσταὶ
δὲ γὲγονε Φιλητᾶ καὶ Ἀσκληπιάδου”.
Η είδηση αυτή δεν είναι δυνατόν να αληθεύει
ως προς τον Φιλητά, γιατί αυτός είχε πεθάνει
πριν έρθει ο Θεόκριτος στην Κω. Βέβαιο όμως
είναι ότι τότε γνωρίστηκε με τον εκ Μιλήτου
γιατρό και επιγραμματοποιό Νικία από την
Μίλητο. Αυτόν μνημονεύει ο Θεόκριτος στα
υπ' αριθ. XI, XIII, XXVIII ειδύλλια και στο υπ' αριθ.
VIII επίγραμμα. Διαμένοντας ο Θεόκριτος στη
νήσο Κω, συνέθεσε και το παιγνιώδες σχηματικό
του ποίημα, που επιγράφεται "Σύριγξ".
Στην Αλεξάνδρεια ήρθε κατά πάσα πιθανότητα κατά το 270 π.Χ. Κατά την διαμονή του στην Αίγυπτο, πιθανόν είναι ότι γνωρίστηκε με τον Καλλίμαχο, και έγραψε το “Εγκώμιον εις Πτολεμαίον” ειδ. 17 και το υπ' αριθ. XV ειδύλλιο το επιγραφόμενο “Συρακούσιαι ή Αδωνιάζουσαι". Περί του χρόνου και του τόπου του θανάτου του λείπουν ακριβείς ειδήσεις. Ο σχολιαστής του Οβίδιου αναφέρει (Ίβις στ. 549), ότι επανελθών ο Θεόκριτος στη Σικελία θανατώθηκε κατά διαταγή του Ιέρωνος. Πρόκειται προφανώς περί φανταστικής ειδήσεως. Ο Σουίδας απαριθμών τα έργα του Θεόκριτου γράφει “Οὖτος ἔγραψε τὰ καλούμενα Βουκολικὰ ἔπη Δωρίδι διαλέκτῳ· τινὲς δὲ ἀναφέρουν εἰς αὐτὸν καὶ ταῦτα· Προιτίδας, Ἐλπίδας, Ὕμνους, Ἡρῴνας, Ἐπικήδεια μέλη, ἐλεγείας καὶ ἰάμβους, ἐπιγράμματα”. Απ' τα έργα του περισώθηκαν τριάντα ποιήματα, που μεταγενεστέρως ονομάστηκαν “ειδύλλια”, 26 επιγράμματα, απ' τα οποία γνήσια είναι μόνον τα πρώτα εννιά. Αμφιβολίες διατυπώθηκαν ως προς τη γνησιότητα οκτώ ειδυλλίων (των υπ' αριθ. 8, 9, 19, 20, 21, 23, 26, 27). Ο όρος “ειδύλλια” απαντά κατά πρώτον στα σχόλια στον Θεόκριτο και στον Πλίνιο το νεώτερο (4, 14, 9), και φαίνεται ότι δήλωνε κατά πρώτον ποιήματα που είχαν μικρή έκταση σε αντίθεση προς τα παλαιά μακρότατα έπη. Το ποίημα "Σύριγξ" παρουσιάζει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι οι στίχοι του είναι διαταγμένοι κατά τρόπον ώστε το γενικό σχήμα της διάταξης τους να μιμείται το σχήμα Σύριγγας. Ο Θεόκριτος έγινε, όπως σημειώθηκε, αρχηγέτης νέου είδους ποίησης που αποκαλέστηκε “Βουκολική ποίηση", αν και περιλαμβάνει ποιήματα μυθικού, ερωτικού και υμνικού χαρακτήρα. Σε δέκα από τα ειδύλλια του Θεόκριτου οι υποθέσεις έχουν ληφθεί από τον ποιμενικό βίο. Τρία “ειδύλλια” έχουν θέματα παρμένα απ' τη ζωή των πόλεων. Τα υπόλοιπα έχουν σα θέμα τους ερωτικές σκηνές και δύο είναι ύμνοι προς τον Ιέρωνα και τον Πτολεμαίον. Αποσπάσματα ενός νέου (31ου) ειδυλλίου έδωσε ένας πάπυρος που ανακαλύφθηκε στην Αντινόη (Ρ. 1163), ενώ πέντε στίχους απ' το ποίημα με τον τίτλο “Βερενίκη”, που γράφτηκε προς τιμή της μητέρας του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου, διέσωσε ο Αθήναιος (Δειπν. 284 Α). Οι τίτλοι, με τούς οποίους είναι γνωστά τα ειδύλλια είναι οι εξής: 1ον Θύρσις, 2ον Φαρμακεύτριαι, 3ον Κώμος, 4ον Νομείς, 5ον Βουκολιασταί, Κομάτας και Λάκων, 6ον Βουκολιασταί, Δάφνις και Δαμοίτας, 7ον Θαλύσια, 8ον Βουκολιασταί, Δάφνις και Μενέλαος, 9ον Νομεύς ή Βουκόλος, Δάφνις και Μενέλαος, 10ον Εργατίνοι ή θερισταί, 11ον Κύκλωψ, 12ον Αΐτης, 13ον Ύλας, 14ον Κυνίσκας έρως, 15ον Συρακούσιαι ή Αδωνιάζουσαι, 16ον Χάριτες ή Ιέρων, 17ον Εγκώμιον εις Πτολεμαίον, 18ον Ελένης επιθαλάμιον, 19ον Κηριοκλέπτης, 20ον Βουκολίσκος, 21ον Αλιείς, 22ον Διόσκουροι, 23ον Εραστής ή Δύσερως, 24ον Ηρακλίσκος, 25ον Ηρακλής Λεοντοφόνος, 26ον Λήναι ή Βάκχαι, 27ον Οαριστός, 28ον Ηλακάτη, 29ον Παιδικά, 30ον Εις νεκρόν Άδωνιν. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Θεόκριτος είναι η δωρική διάλεκτος, όχι όμως όπως λαλιόταν στις Συρακούσες, αλλ' όπως είχε διαμορφωθεί από τη φιλολογική παράδοση. Χρησιμοποιεί και την ιωνική ποιητική διάλεκτο στα ποιήματα, όπου το θέμα είναι επικό. Χρησιμοποιεί ακόμα και την αιολική, όπως στην “Ηλακάτη” Η ποίηση του παρουσιάζει τη συνηθισμένη στην Ελληνιστική περίοδο περίτεχνη επεξεργασία ως προς τη μορφή. Χειρίζεται αριστοτεχνικά με πολλές ποικιλίες το δακτυλικό εξάμετρο. Δικαίως αναγνωρίζεται ο Θεόκριτος ως το τελευταίο κατά χρονολογική σειρά μεγάλο ποιητικό πνεύμα του αρχαίου κόσμου. Η λαμπρή επιτυχία των “ειδυλλίων” του έγινε αφορμή να δημιουργηθεί ολόκληρη σχολή μιμητών του, μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση κατέχουν ο Μόσχος και ο Βίων. Είναι φανερή και η επίδραση του στις “Εκλογές” του Βιργίλιου, που αποκαλούνται και “Βουκολικά”. Αναδείχθηκε ο πατέρας της λεγόμενης “ειδυλλιακής” ποίησης, που άρχισε να καλλιεργείται από την εποχή της Αναγέννησης. |
![]() (Εκδοσις Σκίρα, 1945) |
Βιβλιογραφία
2. Θεοκρίτου Ειδύλλια, μετάφραση Ιωαν. Πολέμη, Φέξη, Αθήνα 1911 3. Εγκυκλ.ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ, 1964 4. Θεόκριτος ΘΥΡΣΙΣ Η ΩΙΔΗ, Εκδ. ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 5. Θεόκριτος Άπαντα, Εκδ. ΚΑΚΤΟΣ |
Μικρός Απόπλους
http://www.mikrosapoplous.gr/
Δεκέμβριος 2000