ΙΛΙΑΔΟΣ - ΡΑΨΩΔΙΑ Ω΄(στίχοι : 103-217) [Μετάφραση : ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΟΛΥΛΑ]
|
|
|
Άρχισε τότε των θεών και ανθρώπων ο πατέρας :
|
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε·
|
|
«Ανέβηκες στον Όλυμπον, ω Θέτις, αν και λύπην μεγάλην έχεις στην ψυχήν, καθώς καλά γνωρίζω. Αλλ’ όμως πάλιν θα σου ειπώ προς τι σ’ έχω καλέσει.
|
ἤλυθες Οὔλυμπον δὲ θεὰ Θέτι κηδομένη περ, πένθος ἄλαστον ἔχουσα μετὰ φρεσίν· οἶδα καὶ αὐτός· ἀλλὰ καὶ ὧς ἐρέω τοῦ σ᾽ εἵνεκα δεῦρο κάλεσσα.
|
|
Τώρα εννιά μέρες οι θεοί λογομαχούν κι αιτίαν ο Έκτωρ έδωκε ο νεκρός και ο πορθητής Πηλείδης. Και τον Ερμήν παρακαλούν το λείψανο να κλέψει.
|
ἐννῆμαρ δὴ νεῖκος ἐν ἀθανάτοισιν ὄρωρεν^ Ἕκτορος ἀμφὶ νέκυι καὶ Ἀχιλλῆϊ πτολιπόρθῳ· κλέψαι δ᾽ ὀτρύνουσιν ἐΰσκοπον ἀργεϊφόντην·
|
|
Αλλά την δόξαν θέλω αυτήν να δώσω του Αχιλλέως το σέβας του και την καλήν καρδιά σου να φυλάξω. Αλλ’ άμ’ ευθύς εις τον στρατόν τούτο να ειπείς του υιού σου. Ότ’ οι θεοί του οργίζονται, κι εξόχως η ψυχή μου σφόδρα μ’ αυτόν χολεύεται, που ωσάν ξεφρενιασμένος αλύτρωτον τον Έκτορα κρατεί στα κοίλα πλοία. Ίσως φοβούμενος εμέ τον Έκτορ’ απολύσει. Και με την Ίριν θέλω εγώ μηνύσει του Πριάμου να κατεβεί στες πρύμνες τους με δώρα στον Πηλείδην να τον πραϋνει, το ακριβό παιδί να του απολύσει.».
|
αὐτὰρ ἐγὼ τόδε κῦδος Ἀχιλλῆϊ προτιάπτω 110 αἰδῶ καὶ φιλότητα τεὴν μετόπισθε φυλάσσων. αἶψα μάλ᾽ ἐς στρατὸν ἐλθὲ καὶ υἱέϊ σῷ ἐπίτειλον· σκύζεσθαί οἱ εἰπὲ θεούς, ἐμὲ δ᾽ ἔξοχα πάντων ἀθανάτων κεχολῶσθαι, ὅτι φρεσὶ μαινομένῃσιν Ἕκτορ᾽ ἔχει παρὰ νηυσὶ κορωνίσιν οὐδ᾽ ἀπέλυσεν, αἴ κέν πως ἐμέ τε δείσῃ ἀπό θ᾽ Ἕκτορα λύσῃ. αὐτὰρ ἐγὼ Πριάμῳ μεγαλήτορι Ἶριν ἐφήσω λύσασθαι φίλον υἱὸν ἰόντ᾽ ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν, δῶρα δ᾽ Ἀχιλλῆϊ φερέμεν, τά κε θυμὸν ἰήνῃ.
|
|
Είπε και πρόθυμα η θεά τον άκουσεν η Θέτις και από του Ολύμπου εχύθηκε τες κορυφές στα πλοία και τον υιόν της εύρηκε που μέσα εις την σκηνήν του οδύρετο στενάζοντας. Και οι σύντροφοι τριγύρω κοπίαζαν σπουδακτικά το γεύμα να ετοιμάσουν, μ’ αρνί μεγάλο μαλλιαρό που είχαν σφάξει εκείνοι. Στο πλάγι του εκάθισεν η σεβαστή μητέρα τον χάιδεψε και του’λεγεν: «Αγαπητό μου τέκνο, ως πότε μες τα κλάματα θα τρώγεις την καρδιά σου;
|
ὣς ἔφατ᾽, οὐδ᾽ ἀπίθησε θεὰ Θέτις ἀργυρόπεζα, 120 βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων ἀΐξασα, ἷξεν δ᾽ ἐς κλισίην οὗ υἱέος· ἔνθ᾽ ἄρα τόν γε εὗρ᾽ ἁδινὰ στενάχοντα· φίλοι δ᾽ ἀμφ᾽ αὐτὸν ἑταῖροι ἐσσυμένως ἐπένοντο καὶ ἐντύνοντο ἄριστον· τοῖσι δ᾽ ὄϊς λάσιος μέγας ἐν κλισίῃ ἱέρευτο. 125 ἣ δὲ μάλ᾽ ἄγχ᾽ αὐτοῖο καθέζετο πότνια μήτηρ, χειρί τέ μιν κατέρεξεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε· τέκνον ἐμὸν τέο μέχρις ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων
|
|
Και το φαγί λησμόνησες και την γλυκιά σου κλίνην, που γυναικός αγκάλιασμα πολύ τον άνδρα ευφραίνει. Καλά το ήξευρ’ ότι πολύν καιρόν δεν θα μου ζήσεις, κι είναι σιμά σου ο θάνατος και η δύναμις της μοίρας.
|
σὴν
ἔδεαι κραδίην μεμνημένος
οὔτέ τι σίτου οὔτ᾽ εὐνῆς; ἀγαθὸν δὲ γυναικί περ ἐν φιλότητι 130 μίσγεσθ᾽· οὐ γάρ μοι δηρὸν βέῃ, ἀλλά τοι ἤδη ἄγχι παρέστηκεν θάνατος καὶ μοῖρα κραταιή.
|
|
Αλλ’ άκουσέ με. Του Διός έρχομ’ εγώ μηνύτρα. Που οργίζοντ’, είπε, οι θεοί, κι εξόχως η ψυχή του σφόδρα με σε χολεύεται να βλέπει πως μανίζεις και αλύτρωτον τον Έκτορα κρατείς εδώ στες πρύμνες αλλά τα λύτρα να δεχθείς και τον νεκρόν να λύσεις.».
|
ἀλλ᾽ ἐμέθεν ξύνες ὦκα, Διὸς δέ τοι ἄγγελός εἰμι· σκύζεσθαι σοί φησι θεούς, ἑὲ δ᾽ ἔξοχα πάντων ἀθανάτων κεχολῶσθαι, ὅτι φρεσὶ μαινομένῃσιν 135 Ἕκτορ᾽ ἔχεις παρὰ νηυσὶ κορωνίσιν οὐδ᾽ ἀπέλυσας. ἀλλ᾽ ἄγε δὴ λῦσον, νεκροῖο δὲ δέξαι ἄποινα.
|
|
Και ο πτεροπόδης Αχιλλεύς απάντησέ της κι είπε:
|
τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·
|
|
«Ας γίνει, ας λάβει τον νεκρόν όποιος τα λύτρα φέρει, αφού του Ολύμπου ο θεός το θέλει, το προστάζει.»
|
τῇδ᾽ εἴη· ὃς ἄποινα φέροι καὶ νεκρὸν ἄγοιτο, εἰ δὴ πρόφρονι θυμῷ Ὀλύμπιος αὐτὸς ἀνώγει. 140
|
|
Κι ενώ στες πρύμνες μόνοι τους ο υιός με την μητέρα συνομιλούσαν πάμπολλα, στην Ίλιον την αγίαν να ξεκινήσει επρόσταζε την Ίριδα ο Κρονίδης:
|
ὣς οἵ γ᾽ ἐν νηῶν ἀγύρει μήτηρ τε καὶ υἱὸς πολλὰ πρὸς ἀλλήλους ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευον. Ἶριν δ᾽ ὄτρυνε Κρονίδης εἰς Ἴλιον ἱρήν·
|
|
«Πετάξου από τον Όλυμπον, ω ανεμόποδ’ Ίρις, μέσα στην Ίλιον να ειπείς του σεβαστού Πριάμου να κατεβεί στες πρύμνες του με δώρα στον Πηλείδην, να τον πραϋνει, τ’ ακριβό παιδί να του απολύσει. Ας πάει μόνος και μ’ αυτόν άλλος κανείς των Τρώων. Έναν αν έχει κήρυκα σιμά του γηραλέον, να κυβερνά τ’ αμάξι του, που έπειτα εις την πόλην θα φέρει αυτόν που την ζωήν του επήρεν ο Πηλείδης, και μη φοβείτε θάνατον ή άλλο τι να πάθει. Σιμά του θα’χει τον Ερμήν που θα τον προβοδήσει έως να τον φέρει έμπροσθεν του θείου Αχιλλέως. Και αφού τον φέρει εις την σκηνήν δεν θέλει τον φονεύσει εκείνος αλλά μάλιστα θα τον φυλάξει απ’ άλλους, ότι μωρός ή ανόητος, ή αδικητής δεν είναι και ως πρέπει θα ελεηθεί τον άνδρα που προσπέφτει.».
|
βάσκ᾽ ἴθι Ἶρι ταχεῖα λιποῦσ᾽ ἕδος Οὐλύμποιο ἄγγειλον Πριάμῳ μεγαλήτορι Ἴλιον εἴσω 145 λύσασθαι φίλον υἱὸν ἰόντ᾽ ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν, δῶρα δ᾽ Ἀχιλλῆϊ φερέμεν τά κε θυμὸν ἰήνῃ οἶον, μὴ δέ τις ἄλλος ἅμα Τρώων ἴτω ἀνήρ. κῆρύξ τίς οἱ ἕποιτο γεραίτερος, ὅς κ᾽ ἰθύνοι ἡμιόνους καὶ ἄμαξαν ἐΰτροχον, ἠδὲ καὶ αὖτις 150 νεκρὸν ἄγοι προτὶ ἄστυ, τὸν ἔκτανε δῖος Ἀχιλλεύς. μὴ δέ τί οἱ θάνατος μελέτω φρεσὶ μὴ δέ τι τάρβος· τοῖον γάρ οἱ πομπὸν ὀπάσσομεν ἀργεϊφόντην, ὃς ἄξει εἷός κεν ἄγων Ἀχιλῆϊ πελάσσῃ. αὐτὰρ ἐπὴν ἀγάγῃσιν ἔσω κλισίην Ἀχιλῆος, 155 οὔτ᾽ αὐτὸς κτενέει ἀπό τ᾽ ἄλλους πάντας ἐρύξει· οὔτε γάρ ἐστ᾽ ἄφρων οὔτ᾽ ἄσκοπος οὔτ᾽ ἀλιτήμων, ἀλλὰ μάλ᾽ ἐνδυκέως ἱκέτεω πεφιδήσεται ἀνδρός.
|
|
Είπε κι η Ίρις κίνησε το μήνυμα να φέρει και θρήνους ήβρε και οδυρμούς στο σπίτι του Πριάμου. Στην αυλήν μέσα τα παιδιά στο πλάγι του πατρός τους εκλαίαν και στην μέσην τους ο γέρος τυλιγμένος μες στην χλαμύδα εντυπωτός. Και η κεφαλή του η θεία από το χώμα εμαύριζε που εκείνος είχε βάλει με τες δυο φούκτες απ’ την γην που ως τότ’ εκυλιόνταν.
|
ὣς ἔφατ᾽, ὦρτο δὲ Ἶρις ἀελλόπος ἀγγελέουσα. ἷξεν δ᾽ ἐς Πριάμοιο, κίχεν δ᾽ ἐνοπήν τε γόον τε. 160 παῖδες μὲν πατέρ᾽ ἀμφὶ καθήμενοι ἔνδοθεν αὐλῆς δάκρυσιν εἵματ᾽ ἔφυρον, ὃ δ᾽ ἐν μέσσοισι γεραιὸς ἐντυπὰς ἐν χλαίνῃ κεκαλυμμένος· ἀμφὶ δὲ πολλὴ κόπρος ἔην κεφαλῇ τε καὶ αὐχένι τοῖο γέροντος τήν ῥα κυλινδόμενος καταμήσατο χερσὶν ἑῇσι. 165
|
|
Και οι θυγατέρες έκλαιαν στο σπίτι και οι νυφάδες. Κι ήταν για κείνους ο καημός οπού πολλοί και ανδρείοι έπεσαν απ’ των Δαναών τα χέρια σκοτωμένοι.
|
θυγατέρες δ᾽ ἀνὰ δώματ᾽ ἰδὲ νυοὶ ὠδύροντο τῶν μιμνησκόμεναι οἳ δὴ πολέες τε καὶ ἐσθλοὶ χερσὶν ὑπ᾽ Ἀργείων κέατο ψυχὰς ὀλέσαντες.
|
|
Κι η Ίρις χαμηλόφωνα, στο πλάγι του Πριάμου, του είπε και του έπιασε τα μέλη μέγας τρόμος.
|
στῆ δὲ παρὰ Πρίαμον Διὸς ἄγγελος, ἠδὲ προσηύδα τυτθὸν φθεγξαμένη· τὸν δὲ τρόμος ἔλλαβε γυῖα·170
|
|
«Ω Δαρδανίδη Πρίαμε, μη φοβηθείς κι θάρρου. Ότι με μήνυμα κακό δεν ήλθα εγώ να σ’ έβρω αλλά με γνώμην αγαθήν. Κι εμ’ έστειλε ο Κρονίδης που από μακράν σε συμπονεί πολύ και σε λυπείται.
|
θάρσει Δαρδανίδη Πρίαμε φρεσί, μὴ δέ τι τάρβει· οὐ μὲν γάρ τοι ἐγὼ κακὸν ὀσσομένη τόδ᾽ ἱκάνω ἀλλ᾽ ἀγαθὰ φρονέουσα· Διὸς δέ τοι ἄγγελός εἰμι, ὅς σευ ἄνευθεν ἐὼν μέγα κήδεται ἠδ᾽ ἐλεαίρει.
|
|
Να ξαγοράσεις θέλει ο Ζευς τον Έκτορα τον θείον και δώρα για να ημερωθεί να φέρεις του Αχιλλέως. Θα υπάγεις μόνος και με σε άλλος κανείς των Τρώων. Ένα να έχεις κήρυκα σιμά σου γηραλέον να κυβερνά την άμαξαν, που έπειτα στην πόλην θα φέρει αυτόν που εφόνευσεν η λόγχη του Πηλείδη.
|
λύσασθαί σ᾽ ἐκέλευσεν Ὀλύμπιος Ἕκτορα δῖον, 175 δῶρα δ᾽ Ἀχιλλῆϊ φερέμεν τά κε θυμὸν ἰήνῃ οἶον, μὴ δέ τις ἄλλος ἅμα Τρώων ἴτω ἀνήρ. κῆρύξ τίς τοι ἕποιτο γεραίτερος, ὅς κ᾽ ἰθύνοι ἡμιόνους καὶ ἄμαξαν ἐΰτροχον, ἠδὲ καὶ αὖτις νεκρὸν ἄγοι προτὶ ἄστυ, τὸν ἔκτανε δῖος Ἀχιλλεύς.
|
|
Και μη φοβάσαι θάνατον ή άλλο τι να πάθεις, σιμά σου θα’χεις τον Ερμήν που θα σε προβοδήσει πάντοτε ώσπου στο πρόσωπον να ιδείς τον Αχιλλέα. Και αφού συ αφήσεις την σκηνήν δεν θέλει σε φονεύσει ο Αχιλλεύς και μάλιστα θα σε φυλάξει απ’ όλους, μήτε τρελλός, μήτε μωρός, μήτε κακούργος είναι και ως πρέπει θα ελεηθεί τον σεβαστόν ικέτην.».
|
μὴ δέ τί τοι θάνατος μελέτω φρεσὶ μηδέ τι τάρβος· τοῖος γάρ τοι πομπὸς ἅμ᾽ ἕψεται ἀργεϊφόντης, ὅς σ᾽ ἄξει εἷός κεν ἄγων Ἀχιλῆϊ πελάσσῃ. αὐτὰρ ἐπὴν ἀγάγῃσιν ἔσω κλισίην Ἀχιλῆος, οὔτ᾽ αὐτὸς κτενέει ἀπό τ᾽ ἄλλους πάντας ἐρύξει· οὔτε γάρ ἔστ᾽ ἄφρων οὔτ᾽ ἄσκοπος οὔτ᾽ ἀλιτήμων, ἀλλὰ μάλ᾽ ἐνδυκέως ἱκέτεω πεφιδήσεται ἀνδρός.
|
|
Είπε κι εκείθ’ επέταξεν η ανεμόποδ’ Ίρις και ο γέρος είπε των παιδιών αμάξι να ετοιμάσουν μουλόσυρτο και κάλαθον επάνω του να δέσουν.
|
ἣ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη πόδας ὠκέα Ἶρις, αὐτὰρ ὅ γ᾽ υἷας ἄμαξαν ἐΰτροχον ἡμιονείην ὁπλίσαι ἠνώγει, πείρινθα δὲ δῆσαι ἐπ᾽ αὐτῆς. 190
|
|
Στον μυροβόλον θάλαμον ωστόσο αυτός κατέβη κέδρινον, υψηλόσκεπον που’χε κειμήλια πλήθος, και μέσα επροσκάλεσε την σύντροφόν του Εκάβην:
|
αὐτὸς δ᾽ ἐς θάλαμον κατεβήσετο κηώεντα κέδρινον ὑψόροφον, ὃς γλήνεα πολλὰ κεχάνδει· ἐς δ᾽ ἄλοχον Ἑκάβην ἐκαλέσσατο φώνησέν τε·
|
|
«Άμοιρη, ο Ζευς μου εμήνυσε να κατεβώ στα πλοία των Αχαιών, το αγαπητό παιδί μας να λυτρώσω. Και δώρα να ημερωθεί να φέρω του Αχιλλέως. Ειπέ μου πώς το βλέπεις συ? ότι και αφ’ εαυτού της σφόδρα μ’ εβίαζε η ψυχή να κατεβώ στα πλοία των Αχαιών διαβαίνοντας το μέγα στράτευμά τους.».
|
δαιμονίη Διόθεν μοι Ὀλύμπιος ἄγγελος ἦλθε λύσασθαι φίλον υἱὸν ἰόντ᾽ ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν, 195 δῶρα δ᾽ Ἀχιλλῆϊ φερέμεν τά κε θυμὸν ἰήνῃ. ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ τί τοι φρεσὶν εἴδεται εἶναι; αἰνῶς γάρ μ᾽ αὐτόν γε μένος καὶ θυμὸς ἄνωγε κεῖσ᾽ ἰέναι ἐπὶ νῆας ἔσω στρατὸν εὐρὺν Ἀχαιῶν.
|
|
Και τότε με ξεφωνητό του απάντησεν η γραία:
|
ὣς φάτο, κώκυσεν δὲ γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ· 200
|
|
«Ωιμέ, που επήγε η γνώση σου και η φρονιμάδα εκείνη και εις τους ξένους ξακουστή και σ’ όλον τον λαόν σου; Πώς θέλεις μόνος συ να πας στων Αχαιών τες πρύμνες τον άνδρα που σου έσφαξε τέκνα πολλά και ανδρεία να ιδείς στα μάτια; Σίδερο είναι η καρδιά σου, ω γέρε, Και όταν στα χέρια του ευρεθεί, λύπην ή σέβας τάχα ελπίζεις απ’ τον άπιστον εκείνον και ωμοφάγον; Αλλά στο σπίτι ας μείνωμε μακρόθεν να τον κλαίμε, ότι άμα τον εγέννησα του έχει λινογνέσει η μοίρα η παντοδύναμη τους σκύλους να χορτάσει απ’ τους γονείς του έρημος στα χέρι’ ανδρός αγρίου. Αχ! καρφωμένη επάνω του το σκώτι πέρα πέρα θα του’τρωγα να πλερωθούν τα πάθια του παιδιού μου. Ότι δεν μου τον φόνευσεν οπού ψυχομαχούσε, |
ὤ μοι πῇ δή τοι[1]φρένες οἴχονθ᾽, ᾗς τὸ πάρος περ ἔκλε᾽ ἐπ᾽ ἀνθρώπους ξείνους ἠδ᾽ οἷσιν ἀνάσσεις; πῶς ἐθέλεις ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν ἐλθέμεν οἶος ἀνδρὸς ἐς ὀφθαλμοὺς ὅς τοι πολέας τε καὶ ἐσθλοὺς υἱέας ἐξενάριξε· σιδήρειόν νύ τοι ἦτορ. 205 εἰ γάρ σ᾽ αἱρήσει καὶ ἐσόψεται ὀφθαλμοῖσιν ὠμηστὴς καὶ ἄπιστος ἀνὴρ ὅ γε οὔ σ᾽ ἐλεήσει, οὐδέ τί σ᾽ αἰδέσεται. νῦν δὲ κλαίωμεν ἄνευθεν ἥμενοι
ἐν μεγάρῳ· τῷ δ᾽ ὥς ποθι Μοῖρα κραταιὴ γιγνομένῳ ἐπένησε λίνῳ, ὅτε μιν τέκον αὐτή, 210 ἀργίποδας κύνας ἆσαι ἑῶν ἀπάνευθε τοκήων ἀνδρὶ πάρα κρατερῷ, τοῦ ἐγὼ μέσον ἧπαρ ἔχοιμι ἐσθέμεναι προσφῦσα· τότ᾽ ἄντιτα ἔργα γένοιτο παιδὸς ἐμοῦ, ἐπεὶ οὔ ἑ κακιζόμενόν γε κατέκτα,
|
|
αλλά εκεί που ακλόνητος εμάχονταν να σώσει τους άνδρες και τες σεβαστές μητέρες της Τρωάδος.».
|
ἀλλὰ πρὸ Τρώων καὶ Τρωϊάδων βαθυκόλπων 215 ἑσταότ᾽ οὔτε φόβου μεμνημένον οὔτ᾽ ἀλεωρῆς.
|
[1]Με αυτές τις πολλές
μονοσύλλαβες λέξεις στη σειρά δείχνει την αναστάτωση της Εκάβης.
^ Έχουν περάσει 9 ημέρες από τον θάνατο
του Εκτορα.